1886’da varlıklı bir ailenin oğlu olarak Tokyo’da dünyaya gelen Cuniçiro Tanizaki (bazı çevirilerde “Junichiro” Tanizaki diye geçer) Japon edebiyatının büyük ustalarından biri olarak anılır. Birinci hikayelerinden itibaren kadın-erkek alakalarını, erotizmi, bilhassa de femme fatale karakterleri başarılı biçimde işler. İsmini duyurmasına sebep olan romanı ‘Naomi: Bir Aptalın Aşkı’ ismini taşır. Geçtiğimiz günlerde Barış Bayıksel’in Japonca aslından çevirdiği, İthaki Yayınları etiketiyle raflara giren ‘Naomi: Bir Aptalın Aşkı’, sıkıntısını yalnızca kadın-erkek bağlantısına sıkıştırmakla yetinmez, jenerasyon çatışmasını, mazoşizmi ve elbette Batılılaşma sorununu de derinlikli olarak işler.
Kabaca konusuna bakalım;
Coci Kavai, 28 yaşında, varlıklı, çiftlik sahibi bir ailenin eğitimli oğludur. Tokyo’da elektrik mühendisi olarak çalışmaktadır. Etrafından hürmet gören, ekonomik bir sorunu olmayan Coci’nin tek takıntısı 1.57’lik uzunluğu, esmer derisi, çarpık dişleri; yani dış görünüşüdür. Bu durum onun özgüvenine tesir eder.
Ne var ki günün birinde gittiği bir kafede garsonluk yapan Naomi’yi gördüğünde işler yavaş yavaş değişmeye başlar. Naomi 15 yaşında, beyaz ciltli, çok hoş bir kızdır. Halinden tavrından bile öteki kızlardan farklı olduğu anlaşılır. Coci’nin dikkatini çeken şey de budur.
O günden sonra her fırsatını bulduğunda kafeye giden Coci, Naomi’yle sohbet etmeye, hatta ortada onu dışarı çıkarmaya başlar. Ve gün gelir, sonunda ona şöyle bir teklifte bulunur: İşi bırak, benimle yaşa, ben de senin bütün eğitim masraflarını ve özel muhtaçlıklarını karşılayayım.
MEIJI PERİYODUNUN ETKİSİ
‘Naomi: Bir Aptalın Aşkı’, 1925 yılında basılmış olsa da, daha tefrika vaktinde bile büyük tartışmalar yaratmıştır. Birinci olarak Osaka Morning News’de başlayan tefrika, Naomi karakterine yönelik gelen yansılar sonucunda yarıda bırakılmıştır. Yaşanan tartışmalar kitabı tanınan hale getirdiği için Josei dergisi riske girerek kalan kısımları yayınlamış, böylelikle tartışma daha da alevlenmiştir.
Peki nedir bütün bu tantananın nedeni?
Bu soruyu yanıtlamak için Japon siyasal tarihine kısaca bir bakmakta yarar var: Japonya’nın 121. İmparatoru Komei (1831-1867) Batılılaşmaya karşı duran son derece muhafazakâr bir başkandır. Onun oğlu Meiji periyodunda ise (1868-1912) Japonya Batı’ya açılır. Eğitimden endüstriye kadar pek çok tarafta önemli atılımlar yaşanır. Meiji devrinde atılan adımlar, onun halefi olan İmparator Taishō periyodunda de sürdürülünce, yeni gelen kuşağın toplumsal hayatında bile önemli değişiklikler olur.
Naomi: Bir Aptalın Aşkı, Cuniçiro Tanizaki, Mütercim: Barış Bayıksel, 272 syf., İthaki Yayınları, 2023. İşte bu devirde kendi parasını kazanan, kentte yaşayan bayanların varlığı yalnızca edebiyatta değil, hayatın her alanında tartışma konusu halindedir. Bilhassa genç bayanların -tıpkı İngiltere ve Amerika’daki flapper’lar gibi- içki içme, etek giyme, toplumsal hayata daha çok katılma tarafında resen gelişen bir isyanları mevcuttur. Umursamaz, apolitik, özgürlükçü ve Batıcı bir haldir bu.
Naomi de bu tutumun tipik bir temsilcisi olarak karşımıza çıkar. Onu farklı ve etkileyici kılan şey işte budur. Beri yandan Coci de son derece Batı yanlısı biridir. Toprağa dayalı ve babadan oğula geçen ekonomik sistemden kopmuş, kente yerleşmiş, yani geleneklerin bilakis bir hayat sürmeye başlamış bir karakterdir.
Romanda Batılı olmak iki karakter için de çok kıymetlidir. Örneğin Coci, onca para dökerek Naomi’ye İngilizce eğitim ve müzik dersleri aldırır. Onun Batılı üzere görünmesi için giysi kuşamına da önemli ölçüde ve sistemli olarak para harcar. “Güzel bir çiçeği farklı farklı vazolara koyup bakmak gibi” olan bu durumun ondaki ruhsal doyumu, en az cinsel bir birliktelik kadar yüksektir. Çünkü Naomi ne kadar Batılı ve çağdaş görünürse, onu yanında “dolaştırdığı” için Coci de kendisini o ölçüde Batılı ve çağdaş olarak görür. Çirkinliğinin de bu halde kaybolduğunu düşünür.
Coci’nin teklifi açıktır ancak temel niyeti kızı layıkıyla, Batıcı, çağdaş bir halde yetiştirmek, yani 18 yaşına basana kadar “seçkin” bir eş haline getirmektir. Bunun dışında, reşit olana kadar ona asla dokunmaz, hatta odaları bile ayırır lakin vakitle işler aksine dönmeye başlar.
AŞK VE MUTSUZLUK DİLEMMASI
Bu durum, Coci ve Naomi’nin karşılıklı uzlaşı içinde sürdürdükleri bir oyundur. Birlikte yaşarken de, evlendiklerinden sonra da oyunları katlanarak artar. Böylelikle arzuladıkları “şey”, kıskançlık ve erotik tutkuyla birleşerek ne idiği bilinmeyen bir yaratığa dönüşmeye başlar.
Evet, romanın çıkış noktasında, Naomi’ye maddi-manevi manada her şeyi veren, yani ondan üstün bir durumda olan Coci, Naomi’nin cinsel cazibesine kapıldıkça elindeki gücü yavaş yavaş terk etmeye başlar, böylelikle ilgileri giderek sado-mazo bir biçime bürünür.
Burada da “modern erkeğin handikapları” isimli bir alt tartışma devreye girer. Çünkü Coci kendini her ne kadar Batıcı, açık fikirli olarak görse de, ortada maçoluk taslamaktan geri durmaz. Lakin bu durum kaba bir çelişki olarak sunulmaz. Romanın anlatıcısı olan Coci bize bütün çelişkilerini açıkça söyler. Hatta vakit zaman hissettiği şeylerden yakınır lakin işin içinden çıkamaz. Bulduğu tek tahlil Naomi’nin vücududur. Onu o kadar çok dilekler, o kadar çok beğenir ve o denli bir mertebeye koyar ki, ne yaşanırsa yaşansın Naomi’den bir türlü vazgeçemez. Öteki bir değişle Naomi’nin değil, isteklerinin kölesi olmaya başlar.
Bütün bu tartışmaları düşününce ‘Naomi: Bir Aptalın Aşkı’, yalnızca devri için değil, günümüz için ve görünen o ki, sonraki jenerasyonlar için de yeni kalmaya devam edecek romanlardan biridir. Ne de olsa aşk da mutsuzluk kadar bakidir.