Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) eylül ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 3,08 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 83,45’e yükseldiğini açıklamasının akabinde TCMB’nin Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı. Rapora nazaran, eylül ayında yıllık enflasyon alkol-tütün-altın kümesinde bir ölçü gerilerken, öbür kümelerde yükseldi. Enflasyondaki artışa en bariz katkı ise güç ve hizmet kümelerinden geldi. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin mevsimsellikten arındırılmış aylık değişimleri eylülde bir ölçü yavaşlarken, yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etti.
Söz konusu gelişmelerle eylülde evvelki aya nazaran yıllık tüketici enflasyonuna katkı güçte 1,55 puan, hizmette 1,08 puan, besinde 0,51 puan ve temel malda 0,21 puan artarken, alkol-tütün-altın kümesinde 0,11 puan azaldı.
KİRA KÜMESİNDE AYLIK ARTIŞ HIZLANDI
Hizmet fiyatları eylülde yüzde 3,90 artarken, küme yıllık enflasyonu 3,46 puan yükselişle yüzde 57,76’ya çıktı. Bu periyotta yıllık enflasyon, ulaştırma ve kirada daha bariz olmak üzere tüm alt kümelerde artış kaydetti.
Ulaştırma alt kümesinde fiyatların yüzde 6,95 yükselmesiyle yıllık enflasyon da 7,69 puan artışla yüzde 97,98 düzeyine ulaştı. Bu gelişmede, servis fiyatlarına bağlı olarak otobüsle kent içi yolcu nakliyatının yanı sıra havayolu ve demiryolu yolcu nakliyeciliği kalemleri öne çıktı. Karayoluyla şehirlerarası yolcu nakliyeciliği fiyatları ise geriledi.
Kira alt kümesinde aylık artış yüzde 5,45’e yükselirken, mevsimsellikten arındırmış bilgiler evvelki aylara kıyasla hızlanmaya işaret etti. Öbür hizmetlerde fiyatlar aylık bazda yüzde 3,64 arttı. Üniversite fiyatlarındaki artış sonucunda eğitim hizmetleri ve trafik sigortasına bağlı olarak sigorta hizmetleri dikkati çeken kalemler oldu.
Bu periyotta, lokanta-otel alt kümesinde fiyatlar da yüzde 2,43 ile evvelki aylara kıyasla daha ölçülü bir formda arttı ve alt küme yıllık enflasyonu 0,39 puan yükselişle yüzde 81,34’e ulaştı.
YILLIK ENFLASYON SAĞLAM MALLARDA GERİLEDİ
Temel mal kümesinde eylül ayında yıllık enflasyon 0,58 puan artışla yüzde 77,49’a çıktı. Bu periyotta, yıllık enflasyon sağlam mallarda gerilerken öbür alt kümelerde yükseldi.
Altın hariç güçlü mal fiyatları eylülde yüzde 0,98 artarken, bu gelişmede yüzde 2,46’yla elektrikli ve elektriksiz aletler öne çıktı. Mobilya fiyatlarındaki yüzde 0,34’lük gerileme ise daha olumsuz bir görünümü sınırladı. Böylece, alt küme yıllık enflasyonu 1,83 puan azalışla yüzde 89,96’ya geriledi.
Yeni dönem tesirinin izlendiği giysi ve ayakkabı kümesinde yıllık enflasyon eylülde 2,24 puan artarak yüzde 39,62’ye çıktı. Başka temel mallarda ise fiyat artışları küme geneline yayılırken, ferdî bakım eserleri ve meskenle ilgili paklık materyalleri dikkati çekti. Kümenin aylık enflasyonu da eylülde 3,01 olarak gerçekleşti.
ENERJİ ENFLASYONU, ELEKTRİK VE DOĞAL GAZ DÜZENLEMESİ İLE DEĞERLİ ÖLÇÜDE YÜKSELDİ
Enerji enflasyonu, milletlerarası ham petrol fiyatlarına paralel olarak gerileyen akaryakıt ve tüp gaz fiyatlarına rağmen, elektrik, doğal gaz, şebeke suyu üzere yönetilen/yönlendirilen kalemler ile katı yakıt fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak değerli ölçüde yükseldi. Bu gelişmelerle güç fiyatları eylülde yüzde 7,39 yükseldi ve küme yıllık enflasyonu 11,25 puanlık artışla yüzde 132,98’e ulaştı. Elektrik ve doğal gaz mesken tarifelerinde yapılan düzenleme sonucunda ilgili kalemlerin fiyatları yüzde 20 ve yüzde 20,98 yükselerek, güç kümesi fiyat artışının sürükleyicileri oldu.
Bu devirde yüzde 6,96’yla şebeke suyu ve yüzde 6,98’le katı yakıt fiyatları da sergiledikleri artışlarla dikkati çekti. Öbür yandan, memleketler arası ham petrol fiyatlarıyla uyumlu olarak, bu periyotta akaryakıt yüzde 1,34 ve tüp gaz fiyatları yüzde 1,03 düşüş kaydetti.
GIDA YILLIK ENFLASYONU EYLÜLDE ALT KÜMELER GENELİNDE YÜKSELDİ
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları eylülde yüzde 1,97 artarken, küme yıllık enflasyonu 2,80 puan yükselerek yüzde 93,05’e çıktı. Yıllık enflasyon işlenmemiş besinde 2,88 puan artışla yüzde 82,39’a, işlenmiş besinde 2,52 puan yükselişle yüzde 102,9’a ulaştı.
Bu devirde, işlenmemiş besin kümesinde mevsimsellikten arındırılmış datalar taze meyve zerzevat fiyatlarında yükselişe işaret etti.
Taze meyve ve zerzevat dışı işlenmemiş besinde ise pirinç, yumurta ve kuruyemiş fiyatlarındaki artışlar öne çıktı. Patates ve kırmızı et fiyatlarında ise azalış gözlendi.
İşlenmiş besin fiyatlarında görülen yüzde 2,73’lük artışta ise temelde ekmek-tahıl, konserve zerzevat eserleri ve şeker ile ilişkili eserler tesirli oldu.
ELEKTRİK ÜRETİMİ VE GAZ İMALATI ÖNCÜLÜĞÜNDE ÜRETİCİ FİYATLARINDAKİ ARTIŞ HIZLANDI
Jeopolitik gelişmelere paralel olarak yüksek seyreden doğal gaz fiyatlarının yurt içi güç fiyatlarına yansıması sonucunda, eylülde elektrik üretimi ve gaz imalatı öncülüğünde üretici fiyatlarındaki artış hızlandı.
Bu gelişme sonucu yurt içi üretici fiyatları eylülde yüzde 4,78 yükseldi, yıllık enflasyon 7,75 puan artışla yüzde 151,5’e çıktı.
Ana sanayi kümelerine nazaran bakıldığında, yıllık enflasyon güç ve dayanıksız tüketim mallarında daha bariz olmak üzere tüm alt kümelerde yükseldi.
Aylık fiyat artışları bölümler bazında incelendiğinde, memleketler arası doğal gaz fiyatlarını takiben kıymetli artışlar gösteren elektrik-gazın yanı sıra suyun arıtılması ve dağıtılması, giysi eşyası, kömür-linyit, içecek ile inşaat bölümüyle kontaklı eserlerin fiyatlarındaki artışların bariz olduğu görüldü.