Pakistan’da bir kasabada yüzeye yakın çıkan doğalgaz, yıllardır mahallî halkın geliştirdiği iptidai usullerle meskenlerde kullanılıyor. Doğalgazı çıkarmak için sondaj yerine hortumun, rafineri yerine barakanın bulunduğu kasabada, doğalgaz milyar dolarlık boru sınırları yerine 25 kuruşluk poşetlerle taşınıyor.
Pakistan’ın Hayber Pahtunhva eyaletindeki Banda Davud Şah kasabasında doğalgaz, konvansiyonel metotlarla büyük altyapı ve sondaj çalışmalarıyla aranırken değil, tesadüf yapıtı tarlalarda bulundu.
Yoksulluğun yaygın olduğu bölgede halk, kasabalarından çıkan gazı, konutlarında canları kıymetine kullanıyor. Lokal halk, imkansızlıklar nedeniyle doğalgazda kendilerine has çıkarma, taşıma ve ölçü ünitesi geliştirdi. Rastgele bir altyapının bulunmadığı bölgede doğalgaz, rafineri yerine barakadan dağıtılıyor, boru sınırları yerine poşetle taşınıyor. Ölçü ünitesi metreküp değil; plastik poşet.
TEHLİKELİ YÖNTEM
Kasabanın girişindeki “baraka rafineriden” ellerinde “uçan balonlarıyla” (büyük poşetlerle) koşturan çocuklar dikkati çekerken bu devasa silindir poşetler birinci bakışta çocukların cümbüşü üzere görünse de aslında ahalinin akşam yemeklerini pişireceği yakıt…
(AA)
Yerel halk, “uçan balon” üzere görünen, kulağa eğlenceli gelen bu taşıma tekniğinin tehlikesinin farkında. Çünkü bölgede bu nedenle daha evvel birçok vefatlar ve yaralanmalar yaşanmış. Lakin halk, pahalılık ve yoksulluk nedeniyle boyutuna nazaran 5-10 bin Pakistan rupisi (Yaklaşık 410-820 Türk lirası) olan mutfak tüpleri yerine, yüzde 70-80 daha ucuz, “uçuran balonları” tercih ediyor.
Banda Davud Şah kasabası sakinleri, kendi topraklarında çıktığı için doğalgaza fiyat ödemiyor.
Arazilerinde doğalgaz bulunmayanlar ise gereksinimlerini kasaba dışındaki derme çatma bir barakadan karşılıyor. Barakada bekleyen çocuklar, kasabalıların torbalarına doğalgaz dolduruyor.
Ev halkı, aile reisinden günlük mutfak gereksinimi listesindeki nan (ekmek) ve dalçananın (nohut) yanı sıra bir poşet gaz da istiyor.
(AA)
20 DAKİKADA DOLUYOR, 2 SAATTE BİTİYOR
Toprağa gömülü bir hortum vasıtasıyla çıkarılan doğalgaz, kaçağı engellemek için poşetlerin ağzına geçirilen küçük bir vana aracılığıyla torbalara dolduruluyor. Poşetlerin uçan balon üzere havalanmaması için öteki ucu yerde taşa bağlanıyor.
Bir poşet, ortalama 20-25 dakikada doluyor. “Poşet gazını” konutlarında kullanmak için 2 bin rupilik (yaklaşık 165 Türk lirası) bir elektrikli pompa kâfi. Bu pompa vasıtasıyla meskenlerdeki ocaklarda poşet gazından yemek pişirilebiliyor. Bir poşet gaz, iki saatlik tüketime muadil.
Dünyanın her yerinde mutfak tüpleri, doğalgaz dolum tesisleri ya da bunları taşıyan tankerlerin üzerinde “Ateşle yaklaşma, Dikkat patlayıcı unsur, Elektronik aygıtları kapatın” üzere ihtarlar dikkati çekerken çocukların ellerindeki “poşet gazların” dolumu, taşınması ve tüketimi sırasındaki kademeler büsbütün “organik”.
Poşetten dışarı sızması halinde ise gazda koku verici sülfür içerikli unsur bulunmadığı ve en saf hali solunacağı için fark etmeden zehirlenme tehlikesi çok yüksek. Dolum ve poşetli taşımada da patlama, bir manyetoya ya da kıvılcıma bakıyor. Meskende doğalgazı poşet balonlardan küçük elektrikli pompayla ocağa aktarma süreci de büyük kazalara hamile. Bu nedenle iki saatlik yemek pişirme işi, Banda Davud Şahlılar için bir “ölüm kalım meselesi”. (AA)